راهکارهای کاهش ریزش موی ناشی از شیمی درمانی

همه می‌دانیم که موهای ما بخشی از تصویر ماست و با آن چهره‌ای زیباتر خواهیم داشت. تا زمانی که با ریزش مو مواجه نشوید ممکن است به اهمیت آن فکر نکنید. از این رو درک دلایل ریزش مو و راه های مقابله زود هنگام با آن از نظر عاطفی و جسمی ممکن است برخی نگرانی‌ها را در هنگام شیمی درمانی کاهش دهد.

معمولا پزشک می تواند بگوید آیا ممکن است شیمی درمانی موجب ریزش مو در پروسه درمان شما شود یا خیر. با اطلاع از این موضوع می‌توانید برای کاهش ریزش مو برنامه ریزی کنید. طبق گزارشات، ریزش مو طی دو تا چهار هفته پس از شروع شیمی درمانی آغاز می‌شود.

درجه ریزش مو بسته به نوع و دوز داروی شیمی درمانی، می‌ تواند متفاوت باشد. قابل ذکر است که همه داروهای سرطان به طور یکسان روی موهای شما تأثیر نمی ‌گذارند. بعضی فقط باعث کم پشت شدن مو می ‌شوند. برخی دیگر ممکن است باعث ریزش موهای شما به صورت توده ای شود. خبر خوب این است که تقریباً ریزش موی ناشی از شیمی درمانی همیشه موقتی است.

چرا ریزش مو به دلیل شیمی درمانی اتفاق می افتد ؟

داروهای شیمی درمانی برای از بین بردن سلول‌های در حال رشد سرطان طراحی شده اند. برخی از سلول ها مانند سلول های موجود در فولیکول های مو به سرعت تقسیم می ‌شوند و تحت تأثیر شیمی درمانی قرار می‌گیرند.

ریزش مو در تمام داروهای شیمی درمانی اتفاق نمی‌ افتد و ممکن است افراد، حتی با مصرف داروهای مشابه، پاسخ های مختلفی داشته باشند. ممکن است دچار ریزش کامل مو یا کم پشت شدن مو در کل بدن، از جمله موی سر، مژه، ابرو، زیر بغل، شرمگاه و سایر موهای بدن شود. حتی ممکن است اصلاً متوجه ریزش مو نشوید.

ریزش مو اغلب 10 تا 14 روز پس از شروع شیمی درمانی آغاز می ‌شود ، اگرچه این ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد. بعضی از افراد ممکن است فقط چند روز پس از اولین دوره درمان خود متوجه ریزش مو شوند، در حالی که دیگران ممکن است تا بعد از چندین مرحله درمان متوجه ریزش مو نشوند.

موها ممکن است به تدریج نازک شوند یا به صورت توده ای به سرعت ریزش کنند. ریزش مو اغلب به موهای سر محدود نمی ‌شود و می‌تواند بر روی ابروها، مژه ها، موهای بدن تأثیر بگذارد. خوشبختانه 4 تا 6 هفته پس از انجام شیمی درمانی شاهد رشد دوباره مو خواهند بود. طبیعی است که رشد مجدد مو خیلی با سرعت کمتری از ریزش اتفاق می افتد. نکته‌ی جالب این است که وقتی موهای شما شروع به رشد می کند، احتمالاً کمی متفاوت از موهای از دست رفته از نظر رنگ و بافت (فر بیشتر) خواهد بود، اما این اختلاف معمولاً موقتی است.

چگونه از ریزش موی ناشی از شیمی درمانی جلوگیری کنیم ؟

در سال های اخیر چندین تکنیک با موفقیت های مختلف برای پیشگیری از ریزش مو آزمایش شده است.

استفاده از کلاهک سرد

خنک سازی پوست سر با کلاهک های سرد یکی از روش های جلوگیری از ریزش موی ناشی از داروهای شیمی درمانی است. به منظور پایین آوردن درجه حرارت پوست سر از کمپرس خنک بر روی سر در هنگام شیمی درمانی استفاده می ‌شود. این عمل باعث کاهش جریان خون در پوست سر می ‌شود تا داروی شیمیایی به فولیکول‌های مو نرسد. با ورود کمتر داروهای سرطانی به فولیکول های مو، احتمال ریزش مو کمتر است.

معایب اسفاده از کلاهک های سرد چیست ؟

خنک کننده پوست سر فقط برای برخی از داروها شیمی درمانی کارساز است و برای همه مفید نیست. بنابراین ممکن است بیمار شاهد ریزش مو و کم پشتی باشد. تا زمانی که بیمار آن را امتحان نکند، نمی‌ تواند تشخیص دهد که آیا برای آن مفید است یا خیر.

از دیگر مشکلات آن این است که پزشکان نمی توانند از خنک کننده پوست سر برای انواع سرطان استفاده نمایند. اگر خطر وجود سلول های سرطانی در گردش خون در رگ های خونی شما وجود داشته باشد مثل لوسمی، نمی‌توانید از کلاهک سرد استفاده نمایید. به این دلیل که سلول های سرطانی موجود در رگ های خونی سر ممکن است در طول درمان زنده بمانند. در کل خنک سازی پوست سر معمولاً برای افراد زیر مناسب نیست :

• بیماران مبتلا به سرطان هایی مانند سرطان خون و لنفوم،
• افرادی که تحت رادیوتراپی پوست سر خود قرار می گیرند.
• کرایو گلوبولینمی،
• دیستروفی سرماخوردگی پس از سانحه،
• بیماری آگلوتینین سرماخوردگی.

نحوه‌ی استفاده از کلاهک سرد چگونه است ؟

قبل از مصرف داروهای شیمی درمانی باید 30 تا 45 دقیقه کلاه سرد را بپوشید. ممکن است احساس سرما در شما ایجاد شود. بلوز زیاد بپوشید یا پتو بخواهید. نوشیدنی های گرم به شما کمک می‌ کنند تا گرمتر باشید. در برخی بیماران کلاهک سرد باعث سردرد آن ها می شود. بعد از اعمال شیمی درمانی نیز به مدت 20 تا 90 دقیقه بسته به نظر پزشک باید کلاهک سرد را بر روی سر نگه دارید.

ماساژ پوست سر برای جلوگیری از ریزش مو

بسیاری از افراد ماساژ پوست سر را برای افزایش جریان خون در فولیکول های مو امتحان کرده اند. گرچه ماساژ پوست سر احتمالاً نقش کمی در جلوگیری از ریزش مو دارد، اما این روش می تواند یک روش تسکین دهنده برای بیمار باشد.

استفاده از ماینوکسیدیل

روش دیگر استفاده از ماینوکسیدیل است. این دارو شاید شناخته شده ترین دارویی است که در بازار موجود بوده و برای جلوگیری از ریزش مو مورد استفاده قرار می گیرند. این دارو به فُرم محلول‌های ۲ درصد (برای خانم ها) و ۵ درصد (برای آقایان) موجود است

احساسات خود را کنترل کنید

ریزش مو می تواند احساساتی از قبیل عصبانیت یا افسردگی را در شخص ایجاد کند. برخی از بیماران به خاطر کمبود اعتماد بنفس از بیرون رفتن خودداری می‌ کنند. برخی دیگر نگرانند که ظاهر آنها بر روابط آنها با عزیزان تأثیر بگذارد.

توصیه‌ی ما به این دسته از بیماران این است که خانواده خود را از قبل آماده کنید. بسته به سن آنها، کودکان ممکن است از ریزش مو شما ترسیده و یا حتی خجالت زده شوند. به آنها بگویید که چه انتظاری باید داشته باشند و چرا اهمیت درمان شما بسیار زیاد است. هرچه مثبت تر باشید، آنها واکنش بهتری از خود نشان می دهند. قبل از صحبت با عزیزانتان از یک مشاور عاطفی مجرب یا روانشناس راهنمایی بگیرید تا با این احساسات راحت تر کنار آمده و از حمایت مورد نیاز و شایسته برخوردار شوید.

راهکارهای خانگی جهت کم کردن روند ریزش مو

• رفتار ملایم با موهای خود داشته باشید. استفاده از سشوار و اتوی مو باعث ضعیف شدن فولیکول مو می شود و روند ریزش مو در طول درمان را افزایش می ‌دهد.
• از رنگ کردن مو و دکلره بپرهیزید.
• یک ماه قبل از شیمی درمانی موهای خود را کوتاه نمایید. موهای کوتاه پرتر به نظر می رسند، وزن کمتری روی ریشه ها اعمال می‌ شود. موی کوتاه در مقایسه با موی بلند، تغییرات چهره بر اثر ریزش مو را نامحسوس نمایان می کند.
• چند روز زودتر برای خرید کلاه گیس و توربان اقدام نمایید.
• اگر با برنامه‌ریزی جلسات شیمی درمانی را شروع کنید، اعتماد به نفس بیشتری خواهید داشت.
• برای شستن موهای خود از یک شامپوی ملایم مانند شامپوی کودک استفاده کنید.
• موهای خود را به آرامی با یک برس کودک نرم یا یک شانه دندانه پهن شانه بزنید.
• سعی کنید شستن موهای خود را به چند بار در هفته محدود کنید.
• از دم اسبی بستن مو و استفاده از کش مو که موهای شما را می کشد، خودداری کنید.
• از بالش‌های پشمی که اصطکاک بالایی دارند خودداری فرمایید. از یک بالش ساتن استفاده کنید.
• با استفاده از نقاب یا ضد آفتاب از پوست سر خود در برابر آفتاب محافظت کنید.
• با یک لوسیون ملایم پوست سر خود را ماساژ دهید، زیرا با از دست دادن موهایتان، پوست سر شما ممکن است حساس شود.
• برجسته سازی سایر ویژگی های شما، مانند زیبایی صورت می تواند توجه را از موهای شما دور کند. صورت خود را آرایش کنید.استفاده از جواهرات مانند گردنبند و لباس جدید با رنگ های روشن نیز می تواند کانون توجه را از موهای شما دور کند.
• شوخ طبع باشید. شوخ طبعی گاهی می تواند استرس را کاهش داده در نتیجه ریزش موی شدیدی را تجربه نکنید. اجازه دهید فرزندتان بر روی سرتان شکلک بکشند. همچنین خواندن کتاب هایی مانند “خوش خنده‌ها به طور طبیعی کچل هستند” گاهی می تواند خنده را به همراه داشته باشد.
• باید بدانید که تنها نیستید. افراد شبیه خود را پیدا کنید و از تجربیات آنها استفاده نمایید. احساس اضطراب، افسردگی خود را با آن ها در میان بگذارید.
• مثبت اندیش باشید. رشد مو نشانه‌ای از بهبود حال شما است. با خود تکرار کنید “اگر شیمی درمانی موهای مرا از بین می برد، پس باید سلول های سرطانی من را نیز تحت تأثیر قرار دهد.”
• صبور باشید. بیشتر افراد در طی چند هفته تا چند ماه پس از اتمام شیمی درمانی متوجه رشد مجدد موهای خود می‌شوند. در بسیاری از مواقع، رنگ یا بافت مو متفاوت است، اما این تغییر معمولاً موقتی است.

پس از درمان بوسیله شیمی درمانی

بعد از اتمام جلسات شیمی درمانی و رشد مجدد موها همچنان بعضی نکات را باید رعایت نمایید. چون ریشه‌ی مو سست است. استفاده از محصولات شیمیایی مثل رنگ و دکلره خودداری کنید. همچنین در استفاده از سشوار و اتوی مو جوانب احتیاط را رعایت فرمایید.

خیلی مهم است که بعد از شیمی درمانی نیز صبوری به خرج دهید. مسلما طبیعی است که تقویت فولیکول مو و رشد مجدد موی ریخته شده امری بسیار کندتر از رشد موی طبیعی است. بیمار باید صبور باشد و با این پروسه خود را وفق دهد.

پیشنهاد می‌دهیم که بعد از شیمی درمانی و ریزش موها از کلاه گیس استفاده نمایید. اگر فردی هستید که ظاهر و چهره برای‌تان بسیار مهم است، استفاده از کلاه گیس می ‌تواند اعتماد بنفش شما را افزایش دهد. حتی استفاده از توربان و کلاه نیز می‌تواند چاره ساز باشد. برای انتخاب نوع پوشش و جنس آن حتما با پزشک خود مشورت نمایید.

آیا پرتو درمانی نیز موجب ریزش مو می گردد ؟

پرتودرمانی یا رادیوتراپی، درمانی است که با استفاده از پرتوهای یونیزه شده انجام می شود. به طور کلی به عنوان بخشی از درمان سرطان برای کنترل یا از بین بردن سلول های بدخیم و به طور معمول توسط شتاب دهنده خطی ارائه می ‌شود. پرتودرمانی فقط به ناحیه‌ی آلوده به سلول سرطانی اعمال می ‌شود.

پرتودرمانی فقط باعث ریزش مو در بخشی از بدن که تحت درمان است، می شود. به عنوان مثال اگر بازوی شما تحت تابش قرار گرفت، ممکن است موهای بازوی خود را از دست دهید. اما موهای سر شما تحت تأثیر قرار نمی گیرد.

میزان ریزش مو به عوامل مختلفی از جمله اندازه ناحیه تحت درمان و دوز تابشی بستگی دارد. ریزش مو در قسمت درمان قطعی است، اما ممکن است در ناحیه ای که پرتو تابش از بدن خارج می شود نیز رخ دهد. ریزش مو ناشی از پرتودرمانی ممکن است موقتی یا دائمی باشد. در دوزهای پایین، ریزش مو اغلب موقتی است. اما در دوزهای بالاتر، ریزش مو می تواند دائمی باشد.

پزشک شما می تواند بر اساس دوز برنامه ریزی شده تابشی، در مورد موقت یا دائمی بودن ریزش مو برای شما توضیحات کامل را ارائه دهد. به طور کلی وضعیت هر بیمار منحصر به فرد است و تضمینی برای رشد مجدد مو حتی در دوزهای پایین پرتو درمانی نیز وجود ندارد.

آیا کاشت مو بعد از شیمی درمانی امکان پذیر است ؟

کاشت مو یک روش موفقیت آمیز برای ترمیم مو پس از شیمی درمانی است. این روش همچنین برای درمان ریزش موی ارثی نیز استفاده می شود. جراحی کاشت مو فقط زمانی انجام می ‌شود که درمان سرطان به پایان رسیده باشد و بیمار هنوز موهایی برای پیوند داشته باشد.

اگر بیمار بعد از شیمی درمانی تمام موهای خود را از دست داده باشد، انجام عمل جراحی کاشت مو غیرممکن است. جراحی کاشت مو، شامل استخراج فولیکول های مو از ناحیه بانک مو و کاشت آن در ناحیه ای است که دچار ریزش مو شده است. بهترین روش کاشت مو در حال حاضر کاشت مو به روش +SFUE است که با کمترین آسیب به ناحیه بانک مو همراه است و بالاترین تراکم ممکن را برای شما به ارمغان می آورد.

کاشت مو به روش +SFUE ایمن و برتر از روش های نسل قبل از خود بوده و زخم‌های حاصل از جراحی پیوند فولیکول‌های مو عملاً دیده نمی شوند و روند بهبود بسیار سریعتر است.

قبل از عمل کاشت مو، بیمار ملزم به انجام آزمایشاتی است که توسط پزشک معالج درخواست شده است. حداقل 2 هفته قبل از جراحی، مصرف آسپرین یا سایر داروهای رقیق کننده خون مجاز نیست. یک هفته قبل از جراحی نباید الکل و قهوه غلیظ نوشیده شود.

در نهایت باید بدانید که ریزش مو یک عارضه جانبی رایج برای شیمی درمانی است. اما روش‌هایی برای کنترل آن وجود دارد. با مشورت با تیم مراقبت از سرطان در مورد مقابله با ریزش مو صحبت کنید.