تستوسترون با ریزش موها چه ارتباطی دارد

میان تستوسترون و ریزش مو رابطه پیچیده ای وجود دارد. اینکه باور عموم مردم بر این است که ریزش موی مردانه به دلیل تستوسترون بالای فرد است، آیا دیدگاه درستی به حساب می آید؟ به منظور بررسی این موضوع، در ادامه به مطالعه نکاتی در این مورد می پردازیم.

تستوسترون چیست ؟

تستوسترون نوعی هورمون است که در بدن همه افراد اعم از زن و مرد ترشح می شود. با این حال ترشح آن در مردان بیشتر بوده و عمدتا در بیضه ها تولید می شود. تستوسترون بر ظاهر و رشد جنسی مردان تاثیر گذار است. همچنین تولید اسپرم و نیز میل جنسی مرد را تحریک می کند. این هورمون در ایجاد توده های عضلانی و استخوانی مردان نقش بسزایی ایفا می کند.

DHT نوع دیگری از تستوسترون است که عمدتا در ایجاد خصوصیات جنسی ثانویه مردان، با تستوسترون همکاری می کند. تغییر صدا، افزایش موهای بدن، تولید اسپرم و رشد بیضه ها از جمله مواردی است که این دو نوع هورمون آن ها را تحت کنترل دارند.

با افزایش سن اشخاص، مقدار ترشح تستوسترون کاهش می یابد. بر اساس گزارش انجمن اورولوژی آمریکا، از هر ده مرد تقریبا دو نفر تستوسترون پایینی دارند. این تعداد پس از سنین هفتاد تا هشتاد سالگی می تواند به سه افزایش یابد.

افزایش تستوسترون و یا کاهش آن بر بدن چه اثری دارد؟

کاهش بیش از حد تستوسترون، باعث می شود تا مردان طیف وسیعی از علایم مختلف را تجربه نمایند. تستوسترون کم زمانی می تواند تشخیص داده شود که سطح آن به زیر 300 نانوگرم در دسی لیتر رسیده باشد. بر اساس نتایج ارائه شده از سازمان غذا و دارو آمریکا، دامنه طبیعی نوسانات تستوسترون معمولا بین 300 تا 1000 در دسی لیتر خواهد بود.

اغلب به منظور بررسی سطح تستوسترون در گردش خون، از یک آزمایش خون تحت عنوان تستوسترون سرم استفاده می شود.

سطح بیش از حد بالای تستوسترون در مردان می تواند ناشی از یک اختلال در غده فوق کلیوی بوده و یا حتی از وجود سرطان در ناحیه بیضه ها نشات گرفته باشد. البته این موضوع می تواند از دلایل نه چندان جدی هم ناشی شده باشد. برای مثال، هایپرپلازی مادرزادی آدرنال، می تواند زنان و مردان را تحت تاثیر قرار دهد.

این بیماری یک علت بسیار نادر اما طبیعی برای افزایش ترشح تستوسترون به حساب می آید. گاهی برای سطح بالای تستوسترون آزمایش های دیگری نیاز است تا دلیل آن به خوبی تشخیص داده شود.

در صورتی که نتیجه آزمایش در یک مرد بالغ سطح پایین تستوسترون را نشان دهد، می توان آن را به وجود اختلال در کار غده هیپوفیز نسبت داد. زیرا غده هیپوفیز وظیفه دارد تا هورمون های سیگنالینگ را به بیضه ها بفرستد تا تستوسترون بیشتری تولید کند. درصورت اختلال در کار این غده، سطح تستوسترون کاهش می یابد.

در صورتی که یک نوجوان سطح تستوسترون پایینی داشته باشد، ممکن است دچار بلوغ دیررس شود؛ در حالی که سطح بالای این هورمون در پسران نوجوان منجر به بلوغ زودرس خواهد شد. افزایش بیش از حد سطح این هورمون در بانوان، باعث تقویت صفات مردانه در آن ها خواهد شد.

در صورتی که سطح تستوسترون به شدت کاهش یافته و بسیار پایین تر از حد طبیعی آن قرار گیرد، علایم بیشتری به وجود می آید؛ این علایم بسیار حساس خواهند بود و تشخیص آن ها نیاز به بررسی دقیق دارند. برخی از این نشانه ها عبارت اند از :

کاهش میل جنسی،
انرژی کمتر،
افزایش وزن،
احساس افسردگی،
بدخلقی،
اعتماد به نفس پایین،
کم مویی بدن،
استخوان های لاغرتر.

در حالی که تولید تستوسترون با افزایش سن به طور طبیعی کاهش می یابد، عوامل دیگری نیز می توانند باعث کاهش سطح این هورمون شوند. آسیب به بیضه ها و درمان های سرطانی مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی می تواند بر تولید تستوسترون تاثیر منفی بگذارد. شرایط مزمن سلامتی و استرس همچنین می تواند تولید تستوسترون را کاهش دهد. برخی از این موارد عبارت اند از:

ایدز،
بیماری کلیوی،
اعتیاد به الکل،
سیروز کبدی،

زنان نیز برای موارد نشاط آور مانند میل جنسی، حساسیت به تحریک و ارگاسم به تستوسترون نیاز دارند. همچنین، برای قدرت بخشی عضلانی در بانوان، تستوسترون تعادل و انرژی لازم را فراهم می کند. در صورتی که تستوسترون در بدن بانوان به خوبی و به اندازه کافی ترشح نشود، زنان احساس ناامنی و ضعف خواهند داشت. به علاوه ممکن است دچار خشکی پوست آزار دهنده ای شوند.

رابطه تستوسترون با ریزش مو چیست ؟

به طور کلی ریزش مو تحت تاثیر کوچک شدن فولیکول مو بوده که ناشی از اختلال در چرخه مو می شود. بر اساس این فرآیند، موهای جدیدی که رشد می کنند به تدریج ظریف و ظریف تر شده و در نهایت حذف می شوند. به طوری که دیگر هیچ مویی از آن فولیکول خاموش شده رشد نخواهد کرد و این به معنای شروع طاسی در آن نقطه خواهد بود.

تمام این فرآیندی که توضیح داده شد تحت تاثیر هورمون ها و ژن های خاصی است که در بدن فرد وجود دارد. آلوپسی آندروژنتیک در مردان و زنان بخصوص در اواخر دهه 40 و اوایل دهه 50 زندگی، با نوسان سطح تستوسترون و ژنتیک ارتباط دارد. این نوع ریزش مو طبق یک الگوی خاص رخ می دهد که در نهایت ممکن است منجر به طاسی کامل شود.

ریزش مو با الگوی مردانه (MPB) شکل متفاوتی با ریزش موی زنانه دارد. در ریزش موی مردانه، خط رویش مو در جلوی پیشانی بخصوص در نواحی شقیقه ها به تدریج به عقب رفته و در نهایت به شکل M خواهد شد؛ این موضوع طاسی پیشانی را در پی خواهد داشت. با ادامه ریزش مو، کم کم تاج سر نیز که به آن راس هم گفته می شود، طاس می گردد و منجر به ایجاد شکل U بر روی پوست سر خواهد شد.

ریزش مو با الگوی مردانه حتی می تواند به موهای قفسه سینه نیز نفوذ نماید؛ در واقع با افزایش سن، این موها نیز نازک می شوند. موها بر روی سطح بدن به طور عجیبی می توانند تاثیرات متفاوتی از اختلالات هورمونی بگیرند. برای مثال رشد موهای صورت در اثر وجود این اختلال می تواند زیاد شود در حالی که مناطق دیگر بدن دچار طاسی شده اند.

اشکال مختلف تستوسترون

تستوسترون در بدن به شکل های مختلفی وجود دارد. فعال ترین نوع تستوسترون در بدن که بیشترین نقش را در فرآیندهای مختلف دارد، «تستوسترون آزاد» است. آزاد بودن این نوع از تستوسترون به این معنی است که هیچ گونه اتصالی با پروتئین های دیگر بدن نخواهد داشت.

نوع دیگری از آن می تواند به آلبومین که پروتئین موجود در خون است متصل شود. بیشترین مقدار تستوسترون موجود در بدن، به پروتئین های متصل به هورمون جنسی گلوبین (SHBG) وصل شده و به این ترتیب فعالیتی نخواهند داشت. اگر میزان SHBG در بدن فرد پایین باشد، ممکن است سطح تستوسترون آزاد موجود در جریان خون او بالا باشد.

دی هیدروتستوسترون (DHT) از طریق نوعی آنزیم تبدیل کننده از تستوسترون ساخته می شود که حدود پنج برابر قوی تر از تستوسترون عمل می کند. موارد مصرف DHT در بدن به طور عمده در پروستات، پوست و فولیکول های مو خواهد بود.

بر اساس آمارهای پزشکی ارائه شده، شواهد زیادی وجود دارد که طاسی سر و سرطان پروستات و دیگر بیماری های مرتبط، با یکدیگر ارتباط دارند. گزارش های دانشکده پزشکی هاروارد نشان می دهد که برای افرادی که دچار طاسی سر هستند، خطر ابتلا به سرطان پروستات بیشتر است.

به طوری که افراد دارای مشکل طاسی، یک و نیم برابر بیشتر از افراد بدون نواحی طاسی، به سرطان پروستات مبتلا می شوند.

ابتلای مردان دارای طاسی به بیماری عروق کرونر حدود 23% بیشتر از افراد عادی است. در حال حاضر تحقیقات زیادی در حال انجام است تا ارتباط بین سطح DHT و سندروم متابولیک، دیابت و سایر شرایط مرتبط با سلامتی را بررسی نمایند.

DHT هورمونی که باعث ریزش مو می شود

دی هیدروتستوسترون (DHT) به کمک آنزیمی با نام آلفا-۵ ردوکتاز از تستوسترون ساخته می شود. DHT حتی می تواند به کمک DHEA که نوع دیگری از هورمون است و در بدن زنان بیشتر وجود دارد نیز ساخته شود. همان گونه که قبلا اشاره شده، DHT در پوست، فولیکول های مو و پروستات به مقدار زیادی یافت می شود. آنچه باعث ریزش مو با الگوی مردانه می گردد، عملکرد DHT و حساسیت فولیکول مو به این هورمون است.

همچنین بخوانید : تاثیر ویتامین ها بر رشد و ریزش مو

هورمون DHT در پروستات نیز عملکرد ویژه ای دارد؛ به طوری که اگر وجود نداشته باشد، پروستات به طور طبیعی رشد نخواهد کرد. مقدار زیاد از حد آن نیز مشکل ساز است. به طوری که اگر مقدار DHT در پروستات زیاد باشد، فرد دچار هیپروتروفی خوش خیم پروستات خواهد شد که اصطلاحا پروستات بزرگ نامیده می شود.

ریزش موی ناشی از DHT ژنتیکی است

به طور کلی، آنچه باعث طاسی فرد می شود، بالا بودن سطح DHT فرد نیست؛ بلکه این موضوع به میزان حساسیت فولیکول موی شما بستگی دارد که به صورت ژنتیکی تعیین می گردد.

ژن AR موجود در بدن گیرنده های لازم را بر روی فولیکول های مو ایجاد می کند تا بتواند با تستوسترون و DHT تعامل داشته باشد. در صورتی که گیرنده های موجود در فولیکول موی شما حساسیت زیادی داشته باشند، آن گاه حتی با مقادیر کمی از DHT به راحتی تحریک می شوند.

نتیجه ای که این فرآیند دارد، ریزش مو خواهد بود که می تواند طاسی به همراه داشته باشد. البته لازم به ذکر است که ژن های دیگر نیز می توانند در این موضوع نقش داشته باشند.

عواملی چون سن، استرس و فاکتورهایی از این قبیل، بر ریزش موی شما و شدت آن تاثیر گذار هستند. اما ژن ها نقش تعیین کننده ای دارند. در واقع برای مردانی که بستگان نزدیک آن ها مشکل MPB را تجربه کرده باشند، خطر ابتلا به این بیماری، بسیار بیشتر خواهد بود.

باورهای نادرست : میزان قدرت مردانگی و ریزش مو

باورهای عجیبی در مورد طاسی مردان وجود دارد. یکی از آن ها این است که مردان مبتلا به MPB دارای قدرت مردانگی بیشتری هستند و سطح تستوسترون آن ها بالاتر است. در حالی که لزوما چنین چیزی وجود ندارد. در مورد مردانی که به این مشکل دچار هستند، سطح پایین تری از تستوسترون در جریان خون آن ها وجود خواهد داشت.

در این افراد، آنچه در گردش خون آن ها با فراوانی بیشتری یافت می شود، میزان آنزیمی است که تستوسترون را به DHT تبدیل می کند. در این حالت اگر فولیکول های حساس به DHT در بدن فرد وجود داشته باشد آن گاه دچار ریزش مو خواهند شد و در نهایت طاس می شوند.

ریزش مو ناشی از تستوسترون در زنان

آلوپسی آندروژنیک در زنان نیز وجود دارد. این نوع ریزش مو به میزان تستوسترون موجود در خون آن ها بستگی دارد. تستوسترون نوعی هورمون است که در بدن مردان و زنان ترشح می شود؛ با این حال در گردش خون زنان مقدار بسیار کمتری یافت می شود. در هر صورت مقدار آن برای اینکه بتواند ریزش موی آندروژنیک زنانه ایجاد کند، کافی خواهد بود.

ریزش مو با الگوی زنانه یا همان آلوپسی آندروژنیک، بانوانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند و یا افرادی که در سنین بالای 40 تا 50 سالگی به سر برده و به یائسگی رسیده اند، بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد. زیرا در دوره یائسگی، سطح آندروژن آن ها افزایش می یابد و سطح استروژن کاهش خواهد داشت. محققان همچنین تمایل دارند ژنتیک را با این شکل از طاسی ارتباط دهند.

الگوی ریزش مو در زنان با آنچه برای مردان اتفاق می افتد متفاوت است. در مورد زنان، در ناحیه وسط سر، نازک شدن موها به تدریج رخ داده و منجر به ریزش مو می گردد؛ با این حال خط جلوی موها، عقب نمی رود. ریزش مو با الگوی زنانه (FPHL) نیز به دلیل عملکرد هورمون DHT بر روی فولیکول های مو رخ می دهد.

درمان های ریزش موی ناشی از تستوسترون

روش های درمانی بسیاری برای ریزش مو با الگوی مردانه (MPB) و ریزش مو با الگوی زنانه (FPHL) وجود دارد که قابلیت آن ها بر مبنای ایجاد اختلال در عملکرد تستوسترون و DHT برنامه ریزی شده است.

فیناستراید (Propeacia) از جمله داروهایی به شمار می رود که تبدیل کننده تستوسترون به DHT را که همان آنزیم آلفا-۵ ردوکتاز است، مهار می کند. مصرف این دارو در بانوانی که باردار هستند و یا قصد بارداری دارند، خطرناک است؛ زیرا می تواند منجر به نقص مادرزادی گردد.

به علاوه این نوع دارو می تواند عوارض جنسی مختلفی برای زنان و مردان در پی داشته باشد. داروی فیناستراید یک داروی خوراکی است که بر اساس مطالعات انجام شده تاکنون 87 درصد احتمال موفقیت در رشد مجدد موها در مردان داشته است.

داروی دیگری که آنزیم آلفا-۵ ردوکتاز را مهار می کند، دوتاسترید (Avodart) است. این دارو در حال حاضر، به عنوان یک درمان مفید و موثر برای MPB مورد بررسی قرار گرفته است و برای درمان پروستات بزرگ شده در بازار یافت می شود. در کنار مصرف دارو، کارهای زیر را می توان برای جبران ریزش موهای ناشی از تستوسترون انجام داد.

استفاده از کتوکونازول،
لیزر درمانی
کاشت مو

بعضی درمان ها هم وجود دارند که علاوه بر مهار کردن هورمون DHT یا تستوسترون رشد مجدد موها را تحریک می کنند. برخی از این داروها عبارت اند از :

ماینوکسیدیل (روگاین)

ماینوکسیدیل مسدود کننده DHT به شمار می رود. در واقع در ابتدا ماینوکسیدیل به عنوان دارویی برای افراد با فشار خون بالا تجویز می شد. یکی از عوارض جانبی این محلول این بود که برخی از بیماران، رشد بیش از حدی برای موهای خود مشاهده می کردند.

به طور کلی این دارو، منجر به گسترش رگ های خونی شده و به افزایش جریان خون کمک خواهد کرد. همچنین استعمال موضعی آن در ناحیه پوست سر، می تواند به افزایش جریان خون در فولیکول های مو کمک کند و در نتیجه رشد بهتری را برای موهای افراد در پی داشته باشد. بنابراین مصرف این دارو تا حد زیادی باعث پرپشتی موها می گردد.

بیوتین

بیوتین یک ماده مشتق شده از گروه ویتامین های B به شمار می رود. تبدیل مواد مغذی به انرژی از جمله عملکردهای مفید و موثر این ماده است که به فعالیت های سلولی کمک می کند. کراتین نیز پروتئینی است که بیشتر قسمت های موی شما را می سازد. بیوتین تولید کراتین را تحریک کرده و افزایش می دهد.

مطالعات نشان می دهند که بیوتین رشد مو را افزایش داده و از ریزش مو جلوگیری به عمل می آورد.

روغن هسته کدو تنبل

بر اساس نتایج آزمایش ها، روغن هسته کدو تنبل می تواند ریزش مو با الگوی مردانه را در افرادی که مبتلا به طاسی از این نوع هستند بهبود ببخشد. روغن دانه کدو تنبل به عنوان یک مسدود کننده DHT عمل خواهد کرد و در نتیجه از ریزش و کم پشتی موها جلوگیری می کند.

ویتامین های B

ویتامین های گروه B در سلامت عمومی بدن نقش بسزایی دارند. عمده فعالیت موثر آن ها در مورد پوست و مو است. در صورت کاهش سطح این ویتامین در بدن، کم پشت شدن موها و در نهایت ریزش آن ها را شاهد خواهیم بود. این گروه از ویتامین ها، جریان خون را در فولیکول های مو افزایش می دهند. اگرچه این نوع ویتامین ها نمی توانند رشد مو را بازیابی کنند اما همین که از ریزش مو جلوگیری می کنند کمک بزرگی خواهد بود.

عوارض جانبی مسدود کننده ها و بازدارنده های DHT

در کنار همه مزایایی که برای مسدود کننده ها و بازدارنده های DHT ذکر شد، مصرف این قرص ها به دلیل ایجاد اختلال در تولید هورمون های بدن، معایبی نیز در پی خواهد داشت. برخی از مشکلات ناشی از این داروها به قرار زیر است :